Historia

Zakończenie I Wojny Światowej w 1918 r. oraz podpisanie Traktatu Wersalskiego w 1919 r. stanowiły początek przekształceń geopolitycznych na mapie Europy. Beneficjentem zachodzących zmian była także Polska, która po 123 latach zaborów odzyskała niepodległość. W skład powstającego z popiołów państwa polskiego weszły między innymi tereny położone na wybrzeżu Morza Bałtyckiego na odcinku pomiędzy dzisiejszymi Gdynia-Orłowo na wschodzie, poprzez Puck, Półwysep Helski po Dębki i Jezioro Żarnowieckie na zachodzie. Gdańsk pozostał poza granicami Polski. Na mocy postanowień Traktatu Wersalskiego utworzono Wolne Miasto Gdańsk, które obejmowało obszar pomiędzy dzisiejszymi Sopotem-Kamiennym Potokiem na zachodzie, Mierzeją Wiślaną na wschodzie, Żuławami po rozwidlenie rzek Wisła i Nogat na południu. WMG posiadało własną konstytucję, hymn, parlament (będący organem ustawodawczym), senat (władza wykonawcza). Językiem urzędowym był język niemiecki, religią dominującą protestantyzm, walutą gulden gdański. Zajmowało powierzchnię 1893 km2. Według stanu na 1934 r. było zamieszkane przez 408.000 osób. W przeważającej części były to osoby narodowości niemieckiej. Polacy stanowili, według różnych szacunków, od 3 do 15 % ludności. WMG powstało 15.11.1920 r. i istniało do 1.09.1939 r., kiedy to z chwilą wybuchu II Wojny Światowej zostało włączone do III Rzeszy.

W miarę upływu czasu następowała unifikacja prawa oraz administracji na obszarze trzech byłych dzielnic rozbiorowych. Dla stanu adwokackiego aktem prawnym o doniosłym znaczeniu był dekret z dnia 24.12.1918 r. w przedmiocie statutu tymczasowego Palestry Państwa Polskiego, który wszedł w życie 1.01.1919 r. i obowiązywał do 1.11.1932 r. (Dziennik Praw nr 22, poz. 75). Wskazać jednak należy, iż akt ten obowiązywał tylko na ziemiach polskich dawnego zaboru rosyjskiego. Na terenie byłego zaboru pruskiego (a zatem również na polskim wybrzeżu) adwokatów w dalszym ciągu obowiązywały pruskie regulacje, zaś na terytorium byłego zaboru austriackiego obowiązywały regulacje austriackie. Sytuacja ta zmieniła się w 1932 r., kiedy to weszło w życie rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 7.10.1932 r. Prawo o ustroju adwokatury. Akt ten w jednolity sposób regulował status adwokatów na całym terytorium państwa.

W okresie XX-lecia międzywojennego co do zasady było przyjęte, iż terytoria izb adwokackich pokrywały się z obszarami sądów apelacyjnych. Tereny polskiego wybrzeża wchodziły w skład Izby Adwokackiej w Toruniu oraz Izby Adwokackiej w Poznaniu. Przynależność do dwóch różnych izb była spowodowana likwidacją Sądu Apelacyjnego w Toruniu, a następnie jego reaktywacją. Doniosłe znaczenie dla rozwoju adwokatury na wybrzeżu miała budowa portu w Gdyni. Dynamiczny rozwój tej części kraju powodował napływ ludności na wybrzeże, w tym także adwokatów. Postacią szczególną dla gdyńskiej palestry jest adwokat Hilary Ewert-Krzemieniewski. Jest on bowiem pierwszym adwokatem, który rozpoczął praktykę zawodową w Gdyni. Gdynia otrzymała prawa miejskie 10.02.1926 r., zaś mecenas Krzemieniewski zamieszkał tutaj w sierpniu 1926 r. Drugim adwokatem w Gdyni był Mieczysław Mosiewicz, zaś trzecim Wiktor Roszczynialski. Warto w tym miejscu syntetycznie przedstawić sylwetkę pierwszego adwokata w Gdyni. Hilary Ewert-Krzemieniewski urodził się 13.01.1885 r. w Kcyni, pow. Szubin. Ojciec był z zawodu nauczycielem. Prawo studiował w Niemczech. Po zakończeniu studiów odbył aplikację sądową i zdał egzamin sędziowski. W 1924 r. został mianowany wicewojewodą w Toruniu. W listopadzie 1927 r. został powołany na stanowisko zastępcy burmistrza Gdyni. Wykonywał również zawód notariusza, co było dopuszczalne zgodnie z niemieckimi przepisami prawnymi. W 1930 r. otworzył wspólnie z adw. Marianem Zawodnym pierwszą w Gdyni spółkę adwokacką, która miała siedzibę przy ul. Abrahama. Po rozdzieleniu na początku 1934 r. zawodów adwokata i notariusza mec. Krzemieniewski otworzył typową kancelarię notarialną w budynku ZUS przy zbiegu ulic 10 Lutego i 3 Maja, którą prowadził do wybuchu wojny w 1939 r. Okres okupacji spędził w Warszawie oraz w Pruszkowie. Po zakończeniu wojny powrócił do Gdyni, gdzie kontynuował wykonywanie zawodu notariusza. Zmarł 24.03.1951 r. Został pochowany na cmentarzu w Gdyni-Oksywiu.

W 1927 r. stan Izby Adwokackiej w Toruniu przedstawiał się następująco: ogólna liczba adwokatów 82, Brodnica-3, Chełmża-2, Chojnice-9, Czersk-1, Działdowo-2, Gdynia-1, Gniew-1, Golub-1, Grudządz-12, Kartuzy-3, Kościerzyna-1, Lubawa-2, Lidzbark-1, Nowe-2, Nowe Miasto-1, Puck-vacat, Sępolno-1, Starogard-8, Świecie-2, Tczew-3, Toruń-18, Tuchola-3, Wąbrzeźno-2, Wejherowo-2, Więcbork-1. W kolejnych latach liczba adwokatów sukcesywnie wzrastała i przedstawiała się następująco: 1928-104, 1929-112, 1930-124, 1931-123, 1932-161, 1933-182. Jak wcześniej wspominano w 1935 r. na skutek likwidacji Sądu Apelacyjnego w Toruniu adwokaci z wybrzeża zostali włączeni do Izby Adwokackiej w Poznaniu. Stan ten trwał do 1938 r., kiedy to przywrócono Sąd Apelacyjny w Toruniu. Sukcesywnie zwiększała się także liczba adwokatów w Gdyni: 1927-1, 1928-2, 1929-3, 1930-6, 1931-6, 1932-18, 1933-20, 1935-23, 1936-29, 1937-34, 1938-38, 1939-39.

Zakończenie II Wojny Światowej w 1945 r. oraz podpisane traktaty ponownie spowodowały zmiany granic państw europejskich. Poczynione ustalenia miały szczególny wpływ na przebieg granic państwa polskiego, gdyż z jednej strony spowodowało to utratę dotychczasowych terytoriów na wschodzie, z drugiej zaś strony przyłączenie znacznej ilości terenów na północy i zachodzie. W rezultacie 1/3 terytorium stanowiły tzw. Ziemie Odzyskane, które w okresie międzywojennym wchodziły w skład państwa niemieckiego. Działania wojenne prowadzone w ostatnich dniach marca 1945 r. miały decydujące znaczenie dla Gdańskiego Wybrzeża. W dniu 25.03.1945 r. Armia Czerwona odbiła z rąk nieprzyjaciela Gdynię, 27.03.1945 r. Sopot zaś 30.03.1945 r. zdobyła Gdańsk. Najcięższe działania wojenne były prowadzone w Gdańsku. W wyniku walk znaczna część miasta została zniszczona. Na terenach, z których zostały wyparte wojska niemieckie, stopniowo wprowadzano polską administrację. Przeważająca część wybrzeża Morza Bałtyckiego na odcinku od Odry po Mierzeję Wiślaną w okresie międzywojennym stanowiła terytorium Rzeszy Niemieckiej. W związku z tym nowi zarządcy tych terenów stanęli przed wielkim wyzwaniem, jakim była budowa od podstaw polskiej administracji, w tym także sądownictwa oraz adwokatury. Do grona tych osób należy zaliczyć pochodzącego z Warszawy adwokata Kazimierza Ogrodzkiego. Przyjechał on do Gdańska 14.04.1945 r., a zatem dwa tygodnie po zdobyciu miasta przez Armię Czerwoną, z misją zagospodarowywania Ziem Odzyskanych. Mecenas Ogrodzki został pierwszym Dziekanem Rady Adwokackiej w Gdańsku. Zostało mu powierzone pionierskie zadanie budowy od podstaw polskiej adwokatury na północnych Ziemiach Odzyskanych. Pierwsze posiedzenie Okręgowej Rady Adwokackiej w Gdańsku odbyło się w dniu 1.11.1945 r. w Sopocie przy ul. Żeromskiego 7 w kancelarii adw. Edmunda Szabłowskiego. Rada ukonstytuowała się w następującym składzie: adw. Kazimierz Ogrodzki-Dziekan, adw. Edmund Szabłowski-Wicedziekan, adw. Stefan Lipiński-Sekretarz, adw. Józef Winnicki-Skarbnik, adw. Czesław Kuncewicz-Rzecznik Dyscyplinarny. Drugie posiedzenie Rady Adwokackiej obyło się w dniu 3.11.1945 r. w Gdyni przy ul. Skwer Kościuszki 15/5 w domu adw. Ogrodzkiego. Na posiedzeniu tym podjęto między innymi uchwałę w przedmiocie tymczasowego obrania siedziby Rady w Sopocie przy ul. Żeromskiego 7 na parterze.

Brak odpowiednich warunków lokalowych był przez wiele lat problemem, z którym musiały mierzyć się kolejne Rady Adwokackie. Na początku 1946 r. Rada uzyskała pomieszczenia w budynku Zarządu Miejskiego w Gdyni (obecnie Urząd Miasta Gdyni przy ul. Piłsudskiego 52/54), z których korzystała z przydzielonych jej pomieszczeń do końca 1947 r., kiedy to otrzymała lokal w budynku sądu przy ul. Świerczewskiego 30 (obecnie Sąd Okręgowy w Gdańsku przy ul. Nowe Ogrody 30/34). Problem lokalowy został definitywnie rozwiązany w 1970 r., w którym to roku miało miejsce uroczyste otwarcie kamienicy określanej Domem Adwokata przy ul. Chlebnickiej 48/51 w Gdańsku, w której do dnia dzisiejszego mają siedzibę władze Pomorskiej Izby Adwokackiej, jak również znajdują się kancelarie adwokackie.

Jednym z pierwszy zadań Rady Adwokackiej było założenie list adwokackich. Z uwagi na zniszczenia wojenne, problemy w komunikacji oraz transporcie zadanie to nie było łatwe. Zgodnie z listą nr I adwokatów i osób dopuszczonych do wykonywania zawodu adwokackiego według stanu z dnia 10.08.1946 r. Izba liczyła 116 adwokatów. Skład prezentował się następująco w poszczególnych miastach Izby: Białogard-1, Elbląg-2, Gdańsk-1, Gdańsk Wrzeszcz-22, Gdańsk Oliwa-2, Gdynia-33, Gniew-1, Kartuzy-3, Koszalin-2, Kościerzyna-1, Kwidzyn-1, Lębork-1, Puck-2, Sopot-29, Słupsk-2, Starogard-3, Szczecin-4, Szczecinek-1, Tczew-3, Wejherowo-2. Jak wynika z zaprezentowanego zestawienia najwięcej adwokatów obrało swoje siedziby zawodowe w Gdyni oraz Sopocie. Najprawdopodobniej wynika to z faktu, iż w wyniku działań wojennych miasta te nie zostały zbyt zniszczone, w przeciwieństwie do Gdańska, który w znacznej części został zbombardowany. Obok prac zmierzających do założenia list adwokackich Rada podjęła też działania w zakresie kształcenia aplikantów. Pierwszym aplikantem był Jerzy Łapicki, zaś aplikantką Janina Horbatowska. W sierpniu 1946 r. został przeprowadzony pierwszy egzamin adwokacki.
W początkowym okresie swojego istnienia Izba był bardzo duża, gdyż obejmowała obszar od Szczecina aż po Elbląg. Sytuacja ta uległa zmianie w styczniu 1951 r., kiedy to dla obszaru ówczesnych województw szczecińskiego i koszalińskiego została powołana Rada Adwokacka z siedzibą w Szczecinie. W momencie podziału w Izbie Gdańskiej pozostało 132 adwokatów oraz 10 aplikantów adwokackich.

Wydarzeniem, które wywarło istotny wpływ na działalność palestry była zmiana w 1950 r. przepisów o adwokaturze. Na mocy nowych uregulowań powołano tzw. zespoły adwokackie. Przynależność do nich teoretycznie była dobrowolna, jednak w rzeczywistości wszelkie przejawy indywidualnej praktyki zawodowej poza zespołami były przez ówczesną władzę zaciekle zwalczane. Zjawisko to wpisywało się w szerszy kontekst społeczny i polityczny tamtych czasów. Lekarze byli zrzeszani w przychodniach, rolnicy w spółdzielniach. Tak samo władza nie przewidywała odrębności dla adwokatury. Pierwsze zespoły adwokackie utworzono w Gdańsku oraz w Gdyni w 1951 r. Kolejne powstały w 1952 r. w Sopocie, Elblągu, Malborku, Wejherowie, Tczewie, w 1953 r. w Lęborku, Starogardzie, Kartuzach.

Fala niepokojów społecznych lat 70 i 80 minionego stulecia spowodowała wzmożone represje ze strony władzy wobec ludności. Pomorscy adwokaci nie pozostali obojętni wobec tych wydarzeń i nieśli pomoc represjonowanym osobom. Adwokaci broniący w procesach politycznych byli narażeni na różnego rodzaju szykany ze strony Służby Bezpieczeństwa, których celem było zastraszanie oraz próba zniechęcenia do występowania w tego typu sprawach. Działania te polegały w szczególności na inwigilowaniu, śledzeniu, wzywaniu do Wojewódzkiego Urzędu Spraw Wewnętrznych. Utrudniano obronę poprzez celowe przeszukania przed wejściem na salę rozpraw, odmawiano kontaktu z klientem. Pomimo piętrzonych przez władzę trudności adwokaci gorliwie i pełni zapału wypełniali powierzone im obowiązki, jakimi było niesienie pomocy prawnej oraz obrona przed sądami i organami ścigania. Dużym wsparciem był także Kościół Katolicki. Przy Kościele Św. Brygidy w Gdańsku utworzono Komisję Charytatywną Episkopatu Polski. Osoby represjonowane i poszukiwane przez Milicję oraz członkowie ich rodzin mogli się tu zgłosić po pomoc prawną. Z Komisją współpracowali m.in. następujący adwokaci: Eligiusz Włodarczyk, Jerzy Karziewicz, Tadeusz Kilian, Romana Orlikowska-Wrońska, Jacek Taylor, Piotr Mańka-Winiecki oraz Jerzy Weinberger. Procesy polityczne prowadzone były pod dyktando komunistycznej władzy. Niezawisłość sędziowska była poważnie nadwyrężona, co z kolei potęgowało trudności adwokatów w bronieniu. Zgłaszane wnioski dowodowe, których celem było wykazanie braku winy podsądnych, częstokroć były bezzasadnie oddalane. Z kolei materiał dowodowy prokuratury stanowiący podstawę aktu oskarżenia nie był jednoznaczny. Wydawane wyroki były surowe. Wymierzana kara pozbawienia wolności nie była adekwatna do ciężaru zarzucanego przestępstwa. Postępowanie takie miało na celu prewencyjne oddziaływanie na społeczeństwo poprzez przykładne karanie opozycjonistów a tym samym zniechęcanie innych przed występowaniem przeciwko władzy i partii.
Pomorscy adwokaci brali także czynny udział w wydarzeniach palestry o znaczeniu ogólnokrajowym. W styczniu 1981 r. odbył się w Poznaniu Pierwszy Ogólnopolski Zjazd Adwokatów. Delegatami na Zjazd było 24 członków Izby Adwokackiej w Gdańsku, którzy następnie byli obecni m. in. w komisjach wnioskowej (adw. Jerzy Lipski) oraz legislacyjnej (adw. Sławomir Dalka).
Szczególną pozycję w każdej izbie adwokackiej zajmuje Dziekan Rady Adwokackiej. Funkcję tę w Pomorskiej Izbie Adwokackiej sprawowali następujący adwokaci: Kazimierz Ogrodzki 1945-1949, Bolesław Wiącek 1949-1953, Bronisław Augutyniak 1953-1956, 1964-1979, Edmund Masiak 1956-1959, Gracjan Płocieniak 1959-1964, Stanisław Gołata 1979-1989, Grzegorz Karziewicz 1989-1995, Włodzimierz Wolański 1995-2001, Jerzy Lipski 2001-2007, Jerzy Glanc 2007-2013, od 2013 r. Dariusz Strzelecki. Bardzo ważnym wydarzeniem w najnowszej historii pomorskiej palestry był X Krajowy Zjazd Adwokatury, który odbył się w dniach 19-21.11.2010 r. w Sopocie. Pierwszy raz w historii polskiej adwokatury na Prezesa Naczelnej Rady Adwokackiej został wybrany członek Pomorskiej Izby Adwokackiej.

 

 

 

Zgromadzeni na Zjeździe delegaci powierzyli tę najwyższą w samorządzie adwokackim funkcję adwokatowi Andrzejowi Zwara. Mecenas Zwara ukończył studia prawnicze na Uniwersytecie Gdańskim. Był także wykładowcą w Katedrze Prawa Administracyjnego na macierzystej uczelni. Aplikację adwokacką odbył pod patronatem adw. Wojciecha Derezińskiego (wieloletniego członka Rady Adwokackiej w Gdańsku oraz Wicedziekana Rady w latach 1992-1995). Zawód adwokata wykonuje od 1993 r. Podczas kolejnego zjazdu adwokatury, który odbył się w 2013 r. w Katowicach, mecenas Zwara został wybrany na drugą kadencję na zajmowanym stanowisku.

W 2015 r. Pomorska Izba Adwokacka świętowała jubileusz 70-lecia. Kulminacyjne uroczystości odbyły się w dniu 14.11.2015 r. Ten szczególny dzień rozpoczęło otwarcie wystawy w Europejskim Centrum Solidarności (mieszczącym się na terenie byłej Stoczni Gdańskiej) pt. Więźniowie polityczni i ich obrońcy. W otwarciu wystawy wzięli udział członkowie Naczelnej Rady Adwokackiej, Dziekani Izb Adwokackich oraz inni zaproszenie goście, wśród których byli także bohaterowie i uczestnicy prezentowanych wydarzeń. Kolejnym etapem uroczystości było odsłonięcie przez Pana Dziekana Dariusza Strzeleckiego pamiątkowej tablicy poświęconej obrońcom więźniów politycznych, która została umieszczona na ścianie kamienicy Domu Adwokata. Następie odbyła się uroczysta msza św. w kościele Św. Jana w Gdańsku, podczas której został poświęcony sztandar Pomorskiej Izby Adwokackiej. Główna gala jubileuszu odbyła się w budynku Filharmonii na Ołowiance. Wygłoszono uroczyste prelekcje, głos zabrali dostojni goście, wśród których byli prezydenci Gdańska, Sopotu i Gdyni. Dopełnieniem uroczystości była część nieoficjalna, podczas której zgromadzeni goście w doskonałej atmosferze kontynuowali świętowanie 70 lat obecności polskiej adwokatury w Gdańsku.